Vườn quốc gia Cúc Phương là điểm du lịch sinh thái hấp dẫn với hệ động, thực vật đa dạng, phong phú, cảnh quan thiên nhiên độc đáo cùng nhiều hang động ẩn chứa những chứng tích văn hóa lịch sử lâu đời. Cuối xuân đầu hạ, nơi đây lại càng có sức hút hơn với du khách khi từng đàn hàng ngàn con bướm bay ngợp trời cùng cơ man những con đom đóm vàng bay lượn khi đêm xuống đã tạo nên khung cảnh vô cùng lung linh, huyền ảo.

Khí hậu ở Cúc Phương thuộc loại khí hậu nhiệt đới gió mùa, nhiệt độ trung bình năm khoảng 240C. Rừng nguyên sinh chứa nhiều bí ẩn và cảnh quan độc đáo. Tại đây có nhiều hang động với cảnh quan kỳ thú và ẩn chứa những di tích lịch sử văn hóa lâu đời như động Trăng Khuyết, động Chúa, động Thủy Tiên, động Người Xưa…

Cổng vào Vườn Quốc gia Cúc Phương. Ảnh: MT

Vườn quốc gia Cúc Phương còn là một địa điểm khảo cổ như động Người Xưa. Các di vật của người tiền sử có niên đại khoảng 12 nghìn năm đã được phát hiện như mồ mả, rìu đá, mũi tên đá, dao bằng vỏ sò, dụng cụ xay nghiền… trong một số hang động ở đây chứng tỏ con người đã từng sinh sống ở khu vực này từ 7 nghìn đến 12 nghìn năm trước.

 Vườn thực vật Cúc Phương: Là khu vực được xây dựng nhằm sưa tập gây trồng các loài cây quý hiếm của Cúc Phương, của Việt Nam và của thế giới. Đây là một trong 3 vườn thực vật tầm cỡ của thế giới. Vườn Quốc gia Cúc Phương nổi tiếng vì tính đa dạng các loài thực vật. Với trên 2000 loài thực vật bậc cao trong đó có những cây đại thụ như Chò xanh, Đăng, Sấu mà bạnh vè của chúng sừng sững như bức tường thành giữa rừng đại ngàn; lại có những cây chuyên sống nhờ trên cây chủ, đến khi lớn lên lại bóp chết cây chủ để vươn lên tầng cao của tán rừng.

Khách tnam quan Vườn quốc gia Cúc Phương. Ảnh: TM

Có những dây leo thân gỗ uốn lượn như những con mãng xà chạy dài mấy trăm mét giữa các tầng rừng … tất cả tạo nên một cảnh hoang sơ đầy bí ẩn nhưng vô cùng hùng vĩ mang đặc trưng của rừng mưa nhiệt đới. Đặc biệt, các nhà khoa học đã phát hiện thêm 12 loài thực vật mới cho khoa học trong đó có một chi và loài Lan rất hiếm (Vietorchis aurea Averyanov). Loài này chỉ phân bố tại một vùng rất hẹp tại Cúc Phương.

 Trung tâm du khách Cúc Phương: Đây là Trung tâm giáo dục du khách đầu tiên được thành lập ở Đông Dương, là điểm tham quan và cũng là nơi làm thủ tục cần thiết trước khi vào tham quan.

 Trung tâm cứu hộ, bảo tồn và phát triển sinh vật: Đây là nơi cứu hộ, bảo tồn và phát triển các loài động, thực vật hoang dã quý hiếm đang bị đe dọa nguy cấp ở Việt Nam. Trung tâm chuyên nghiên cứu tập tính, sinh lý, sinh sản trong môi trường nuôi nhốt các loài động vật hoang dã quý hiếm phục vụ công tác bảo tồn và phát triển; sưa tập, gây trồng bảo tồn nguồn gen và ạo giống các loài thực vật quý hiếm của Việt Nam.

 Trung tâm cứu hộ thú linh trưởng Cúc Phương có nhiệm vụ cứu hộ cá thể các loài thú linh trưởng quý hiếm (voọc mông trắng, voọc Hà Tĩnh, voọc đen tuyền, coọc Lào, Voọc Cát Bà, voọc Chà vá chân xám…) sau đó thả về với tự nhiên; nghiên cứu về thú linh trưởng như việc tìm kiếm thức ăn, tập tính sinh hoạt, môi trường, không gian sống…

Trong số 659 loài động vật có xương sống, có những loài rất quý hiếm và có nguy cơ bị tuyệt trủng cao như: Vooc Mông Trắng ( Trachipythecus delacouri), Báo Gấm (Neofelis nebulosa), Sơn Dương (Carpicornis sumatraensis), cá Niếc Hang (Silurus cucphuongensis) và loài Sóc Bụng Đỏ đuôi hoe (Callosciurus erythraeus cuocphuongensis).

Riêng loài Vooc Mông Trắng đã từng bị coi là tuyệt trủng cách ngày nay trên 50 năm nhưng vào đầu thập lỷ 90 lại được tái phát hiện tại Cúc Phương. Thế giới côn trùng Cúc Phương lại càng phong phú, đã biết tới 1899 loài và dạng loài thuộc 169 họ, 33 bộ. Có nhiều loài lạ như Bọ que với cơ thể và chân như những chiếc que, chúng có màu xanh lá cây hay màu nâu đất như thân hoặc cành cây, chỉ có thể nhận ra khi chúng khởi động. Về mùa hè có thể thấy nhiều đàn Bướm màu sắc sặc sỡ trên dọc đường đi hay bên các dòng suối can.

Bảo tàng Cúc Phương. Ảnh: TM

 Bảo tàng Cúc Phương: Bảo tàng Cúc Phương có vị trí trong khuôn viên của Vườn Quốc gia Cúc phương, là địa điểm tham quan, nghiên cứu các mẫu vật cho học sinh, sinh viên, các chuyên gia về bảo tồn động, thực vật. Bảo tàng được xây dựng phục vụ công tác lưu trữ và bảo quản mẫu như: bướm, xén tóc, chuồn chuồn, ve sầu, bọ que, chim, các loài thú khác như gấu, báo, khỉ, voọc… Hiện nay, Bảo tàng Cúc Phương đang lưu giữ hơn 50 mẫu khảo cổ học trong đó có mẫu dương bản bò sát răng phiến có niên đại 230-250 triệu năm trước; 122 mẫu ngâm; 82 mẫu động vật; 2.900 mẫu côn trùng các loại; hơn 12.000 mẫu tiêu bản thực vật.

Cúc Phương là điểm đến lý tưởng đối với những người yêu thiên nhiên và các giá trị văn hóa, lịch sử. Không gian xanh mát, trong lành cùng những khoảnh khắc kỳ diệu của thiên nhiên chắc chắn sẽ khiến tâm hồn người lữ khách cứ mãi vấn vương quên cả lối về. Đồng thời Cúc Phương còn là trung tâm bảo tồn các loài động, thực vật quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng cao và là nơi tham quan của khách du lịch, giáo dục môi trường cho học sinh, sinh viên và là nơi nghiên cứu của các nhà khoa học.

Lối vào Động Người Xưa. Ảnh: TM

Ngoài ra, bản sắc văn hoá của vùng đất Cúc Phương từ xa xưa là nơi cư trú và sinh sống của cộng đồng người Mường với những nét văn hoá độc đáo và đặc trưng, đó là những nếp nhà sàn, ruộng bậc thang, những cối giã gạo nương, những khung dệt thổ cẩm, độc đáo hơn là những lễ hội, phong tục tập quán và nếp sống của cộng đồng mà du khách có thể cảm nhận được trong thời gian thăm bản.

Huy Minh (t/h)