Được ví như "bảo tàng địa chất ngoài trời", Quần thể danh thắng Tràng An có hệ sinh thái động thực vật phong phú, độc đáo. Việc bảo tồn, gìn giữ đa dạng sinh học gắn với phát triển du lịch bền vững là yêu cầu cấp bách, đặc biệt là trước những tác động của biến đổi khí hậu và tốc độ phát triển du lịch nhanh chóng như hiện nay.

Quần thể danh thắng Tràng An nối liền với nhiều thung ngập nước tạo nên sự tuyệt diệu. Ảnh: TH

Quần thể danh thắng Tràng An có tổng diện tích 12.251 ha. Nơi đây có hệ thống hang động xuyên thủy gồm gần 100 hang khô và hang nước nối liền với nhiều thung ngập nước tạo nên sự tuyệt diệu khó nơi nào sánh được. Nơi đây được xem là "bảo tàng địa chất ngoài trời" với hệ sinh thái động thực vật phong phú. 

Theo số liệu từ Sở Tài nguyên và Môi trường, đa dạng sinh học nơi đây được thể hiện ở thành phần loài, nguồn gen với nhiều loài động, thực vật đặc hữu quý hiếm. Về thực vật, đến nay đã thống kê được 134 họ với 384 chi, 577 loài, trong đó có tới 10 loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam cần được bảo vệ và 7 loài lần đầu tiên ghi nhận cho hệ thực vật Việt Nam. Ngoài ra còn có 311 loài thuộc 240 chi, 105 họ thực vật bậc cao có mạch, có thể dùng làm thuốc như bình vôi, vương tùng, kim ngân, hoàng nàn, mài núi, huyết giác… 

Bên cạnh hệ thực vật phong phú, Tràng An cũng rất đa dạng về các loài động vật, trong đó, động vật thủy sinh gồm 30 loài nổi, 40 loài đáy. Động vật trên cạn chưa có thống kê đầy đủ nhưng hiện nay vẫn gặp nhiều loài động vật quý, hiếm như khỉ, sơn dương, cầy đổi màu, tê tê, tắc kè, rái cá, mèo rừng, sáo, vẹt, le le… Tại đây có loài rắn mào đầu, phượng hoàng đất và rùa cổ sọc được coi là những loài động vật rất quý, hiếm cần được bảo vệ. 

Với vị trí địa lý đặc biệt, là nơi giao thoa của nhiều loài động, thực vật, khu vực Quần thể danh thắng Tràng An là nơi hội tụ của các loài và hệ sinh thái, tạo nên sự đa dạng sinh học cao mang tính đặc thù và tiêu biểu cho hệ sinh thái núi đá vôi của Việt Nam. Sự đang dạng sinh học đã tạo nên môi trường cảnh quan tươi đẹp, đóng góp quan trọng trong phát triển du lịch sinh thái cũng như nghiên cứu khoa học. Từ đó tạo động lực mạnh mẽ thúc đẩy phát triển ngành du lịch của tỉnh, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng dịch vụ, giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân địa phương. 

Để bảo tồn đa dạng sinh học ở di sản Tràng An, trong những năm qua, Ban Quản lý Quần thể danh thắng Tràng An đã phối hợp chặt chẽ với Ban Quản lý Rừng đặc dụng Hoa Lư thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp nhằm bảo tồn các giá trị sinh học, hạn chế tối đa những hoạt động có thể gây ra tác động xấu đến môi trường như: Thành lập đoàn kiểm tra liên ngành nhằm phát hiện kịp thời và xử lý những hành vi vi phạm, ảnh hưởng đến đa dạng sinh học; nhân giống, tái thả một số loài đặc hữu, quý, hiếm để nuôi, trồng bổ sung, hạn chế nguy cơ tuyệt chủng. 

Ngoài ra, Ban Quản lý phối hợp với các nhà khoa học khảo sát, nghiên cứu, đánh giá những địa điểm có giá trị đa dạng sinh học cao, tiến hành khoanh vùng quản lý, bảo vệ với điều kiện riêng. Đồng thời, phối hợp với các ban, ngành, đơn vị chức năng tổ chức tuyên truyền, giáo dục, nâng cao ý thức của cộng đồng địa phương trong việc bảo vệ giá trị văn hóa, lịch sử và đa dạng sinh học của Tràng An. 

Bên cạnh đó, việc kinh doanh các dịch vụ du lịch tại khu Di sản đã làm xáo trộn cấu trúc xã hội, cuộc sống của cộng đồng địa phương, gia tăng áp lực đối với những loài bị đe dọa do hoạt động săn bắt, buôn bán động vật hoang dã, tiềm ẩn nguy cơ cháy rừng, trong đó rừng nguyên sinh và rừng đặc dụng che phủ chiếm 30% tổng diện tích tại Quần thể danh thắng Tràng An. Ngoài ra, hoạt động du lịch tại khu Di sản sẽ phát sinh lượng lớn rác thải, nước thải, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường, mất mỹ quan, đe dọa môi trường sống của các loài động thực vật. 

Để phát huy bền vững, hiệu quả giá trị đa dạng sinh học của Di sản phục vụ du lịch và phát triển kinh tế-xã hội, nâng cao đời sống người dân địa phương, công tác bảo tồn cần được các cấp, các ngành, địa phương, các khu, điểm du lịch và những người làm du lịch đặc biệt chú trọng. Bên cạnh đó, tiếp tục thực hiện điều tra, đánh giá, quản lý và bảo vệ môi trường Di sản theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường để dự báo các tác động xấu, đưa ra các giải pháp phục hồi, bảo vệ, bảo tồn các giá trị của thiên nhiên và đa dạng sinh học. Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát về môi trường, phối hợp chặt chẽ với cơ quan chuyên môn phát hiện, ngăn chặn và xử lý kịp thời những hành vi gây ô nhiễm môi trường trong kinh doanh dịch vụ ở khu vực Di sản.

TH